Εγκαίνια του πρώτου μνημείου Πολωνών θυμάτων στο Βερολίνο!

Εγκαίνια του πρώτου μνημείου Πολωνών θυμάτων στο Βερολίνο!

Στις 16 Ιουνίου 2025, εγκαινιάστηκε στο Βερολίνο ένα σημαντικό μνημείο για τα Πολωνικά θύματα της γερμανικής επίθεσης κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτή η πράξη δεν πρέπει μόνο να τιμήσει τη μνήμη των θυμάτων, αλλά και να θεωρηθεί ως ένα βήμα προς την προσέγγιση μεταξύ Γερμανίας και Πολωνίας. Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στον χώρο της πρώην Όπερας του Κρολ, η οποία κατεδαφίστηκε το 1957. Στην τελετή παρέστησαν ο Γερμανός υπουργός Πολιτισμού Βόλφραμ Βάιμερ και εκπρόσωπος της Πολωνικής Πρεσβείας. Παρών ήταν και ο Χάικο Μάας, πρώην υπουργός Εξωτερικών και Πρόεδρος του Ινστιτούτου της Γερμανικής Πολωνίας.

Η επίθεση της γερμανικής Βέρμαχτ στην Πολωνία ξεκίνησε την 1η Σεπτεμβρίου 1939, όταν ο Αδόλφος Χίτλερ κήρυξε τον πόλεμο. Μέχρι σήμερα, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών είναι τεταμένες οικονομικά και πολιτικά από τις συνέπειες αυτής της τρομερής σύγκρουσης. Ωστόσο, το μνημείο στο Βερολίνο είναι μόνο ένα προσωρινό μέτρο. Ήδη σχεδιάζεται ένα μόνιμο μνημείο και ένα γερμανο-πολωνικό σπίτι. Το 2020, η γερμανική Bundestag ανέθεσε στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση τη δημιουργία ενός μνημείου για τη διατήρηση της μνήμης των Πολωνών θυμάτων και την αναμόρφωση της ιστορικής πολιτικής μεταξύ των εθνών.

Επιβαρυμένη ιστορική πολιτική

Αλλά δεν είναι μόνο οι χώροι μνήμης που είναι σημαντικοί. Το ζήτημα των απαιτήσεων αποζημιώσεων ασκεί έντονη πίεση στις σχέσεις μεταξύ Γερμανίας και Πολωνίας. Αυτές οι απαιτήσεις προκύπτουν από τις τεράστιες απώλειες και ζημιές που υπέστη η Πολωνία κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Σύμφωνα με την πολωνική κυβέρνηση και πολιτικούς εκπροσώπους, ειδικά από το κόμμα PiS, το ποσό που θα πρέπει να πληρώσει η Γερμανία για τη ζημιά υπολογίζεται σε περισσότερα από 1,3 τρισεκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, αυτά τα αιτήματα απορρίφθηκαν σαφώς από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση στη Γερμανία. Η υπουργός Εξωτερικών Annalena Baerbock τόνισε ότι το νομικό ζήτημα για τη Γερμανία έχει διευκρινιστεί και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν είναι διατεθειμένη να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για τις επανορθώσεις.

Ιστορικά, το πρόβλημα ανάγεται στη Διάσκεψη του Πότσνταμ του 1945, κατά την οποία αποφασίστηκε ότι η Πολωνία έπρεπε να αποζημιωθεί μέσω της διάλυσης στη σοβιετική κατεχόμενη ζώνη και μέσω των γερμανικών ξένων περιουσιακών στοιχείων. Ωστόσο, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση βλέπει τη Συνθήκη Two Plus Four του 1990 ως το σημείο στο οποίο ολοκληρώθηκε τελικά αυτό το ζήτημα των αποζημιώσεων. Η συνθήκη, την οποία η Πολωνία δεν υπέγραψε, ανέφερε ότι τα σύνορα Oder-Neisse επρόκειτο να γίνουν δεκτά ως τα νέα ανατολικά σύνορα της Γερμανίας και ότι η Πολωνία είχε παραιτηθεί από περαιτέρω πληρωμές αποζημίωσης μετά τον πόλεμο.

Το πολιτικό πλαίσιο

Η γερμανική θέση θεωρείται ανεπαρκής από την πολωνική κυβέρνηση, ιδίως υπό τον πρωθυπουργό Mateusz Morawiecki. Το PiS εγείρει το ζήτημα των αποζημιώσεων εδώ και χρόνια και ζήτησε ένα ποσό 1,3 τρισεκατομμυρίων ευρώ σε διπλωματικό σημείωμα στα τέλη του 2022. Για να το υποστηρίξει αυτό, συντάχθηκε κοινή νομική γνωμοδότηση από Γερμανούς και Πολωνούς δικηγόρους, αλλά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Πολωνία δεν δικαιούται αποζημιώσεις. Αυτό οδήγησε σε περαιτέρω συζητήσεις και διαφωνίες μεταξύ των δύο εθνών.

Η πολωνική πολιτική διχάζεται γιατί ενώ η προηγούμενη ηγεσία υπό τον Ντόναλντ Τουσκ δεν επιδίωκε πλέον ενεργά το ζήτημα των αποζημιώσεων, η σημερινή κυβέρνηση βλέπει την ανάγκη να καλύψει τη διαφορά και εμμένει στις απαιτήσεις της. Η πίεση για συνηγορία για αναγνώριση και αποζημίωση σε διεθνές επίπεδο αυξάνεται. Και ακόμη κι αν το ζήτημα των απαιτήσεων για αποζημιώσεις παραμένει ένα καυτό θέμα, το μνημείο που εγκαινιάστηκε πρόσφατα στο Βερολίνο θα μπορούσε να είναι ένδειξη ενός νέου διαλόγου μεταξύ των δύο εθνών.

Μένει να δούμε αν αυτός ο διάλογος θα οδηγήσει τελικά στην αναγνώριση του παλιού πόνου των Πολωνών θυμάτων. Ωστόσο, η συζήτηση για τη δικαιοσύνη και την αποκατάσταση βρίσκεται μόνο στην αρχή και θα συνεχίσει να διαμορφώνει τις σχέσεις μεταξύ Γερμανίας και Πολωνίας.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το μνημείο και τις απαιτήσεις επανορθώσεων, επισκεφθείτε τα άρθρα από NZZ, Βικιπαίδεια, και καθημερινά νέα.